داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات (Bismuth Subsalicylate) یک داروی شناخته‌شده است که به دلیل خواص درمانی‌اش در مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با ترکیبی از بیسموت و سالیسیلات، اثرات ضدالتهابی، ضداسیدی و محافظتی بر مخاط معده دارد. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف این دارو از جمله نام تجاری، کاربردها، اشکال دارویی، اطلاعات دارویی، روش مصرف، موارد منع مصرف، احتیاطات، تداخلات دارویی، عوارض جانبی و شرایط نگهداری آن پرداخته خواهد شد.
نام تجاری
داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات تحت نام‌های تجاری مختلفی در بازارهای جهانی عرضه می‌شود. معروف‌ترین نام تجاری این دارو پپتو-بیسمول (Pepto-Bismol) است که در بسیاری از کشورها به عنوان یک داروی بدون نسخه (OTC) برای تسکین مشکلات گوارشی شناخته می‌شود. دیگر نام‌های تجاری شامل Kaopectate (در برخی مناطق) و برندهای ژنریک متعدد است که بسته به شرکت سازنده و کشور متفاوت هستند. در ایران، این دارو ممکن است تحت نام ژنریک یا برندهای خاص محلی نیز در دسترس باشد.
کاربرد
بیسموت ساب‌سالیسیلات به طور گسترده برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارتند از:
- تسکین سوزش معده (Heartburn): این دارو با کاهش اسید معده و محافظت از دیواره معده به کاهش سوزش معده کمک می‌کند.
- درمان اسهال: به‌ویژه در اسهال مسافرتی یا اسهال ناشی از عفونت‌های خفیف، داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات با کاهش التهاب روده و مهار رشد برخی باکتری‌ها اثر می‌کند.
- رفع سوءهاضمه (Indigestion): برای کاهش علائمی مانند نفخ، احساس پری و ناراحتی معده مفید است.
- درمان زخم معده مرتبط با هلیکوباکتر پیلوری: این دارو به عنوان بخشی از رژیم درمانی ترکیبی (همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها) برای ریشه‌کنی این باکتری استفاده می‌شود.
- کاهش تهوع: در مواردی که تهوع ناشی از مشکلات گوارشی باشد، این دارو می‌تواند تسکین‌دهنده باشد.
اشکال دارویی
بیسموت ساب‌سالیسیلات در اشکال دارویی متنوعی عرضه می‌شود تا نیازهای مختلف بیماران را برآورده کند:
- قرص جویدنی: معمولاً در دوزهای ۲۶۲ میلی‌گرم یا ۵۲۵ میلی‌گرم موجود است.
- سوسپانسیون مایع: به صورت شربت با غلظت مشخص (مانند ۱۷.۵ میلی‌گرم در میلی‌لیتر) که اغلب طعم نعنایی یا میوه‌ای دارد.
- کپسول: در برخی بازارها به صورت کپسول‌های بلعیدنی نیز ارائه می‌شود. انتخاب شکل دارویی به ترجیح بیمار و شدت علائم بستگی دارد. سوسپانسیون مایع معمولاً برای کودکان یا افرادی که در بلع قرص مشکل دارند مناسب‌تر است.
اطلاعات دارویی بیسموت ساب‌سالیسیلات
بیسموت ساب‌سالیسیلات ترکیبی از داروی بیسموت و سالیسیلات است که هر دو جزء نقش مهمی در اثرات درمانی آن دارند. بیسموت خاصیت ضدباکتریایی و محافظتی دارد و با ایجاد لایه‌ای محافظ بر روی مخاط معده و روده، از تحریک بیشتر جلوگیری می‌کند. سالیسیلات نیز اثرات ضدالتهابی مشابه آسپرین دارد و به کاهش التهاب کمک می‌کند. این دارو به صورت موضعی در دستگاه گوارش عمل می‌کند و جذب سیستمیک آن بسیار کم است، به همین دلیل عوارض سیستمیک محدودی دارد.
مقدار و روش مصرف داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات
دوز مصرف این دارو به سن، وزن و شدت علائم بستگی دارد. در زیر دوزهای معمول برای بزرگسالان و کودکان ذکر شده است (توجه: همیشه باید بر اساس دستور پزشک یا برچسب دارو عمل شود):
- بزرگسالان:
- برای سوزش معده، سوءهاضمه یا اسهال: ۵۲۴ میلی‌گرم (۲ قرص جویدنی یا ۳۰ میلی‌لیتر سوسپانسیون) هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در صورت نیاز، حداکثر ۸ دوز در ۲۴ ساعت.
- برای درمان هلیکوباکتر پیلوری: ۵۲۴ میلی‌گرم، ۴ بار در روز به مدت ۱۰-۱۴ روز (همراه با سایر داروها).
- کودکان (بالای ۱۲ سال): دوز مشابه بزرگسالان، اما با احتیاط و تحت نظر پزشک.
- کودکان زیر ۱۲ سال: دوز بر اساس وزن تعیین می‌شود و باید توسط پزشک تجویز شود.
روش مصرف: قرص‌ها باید کاملاً جویده شوند و سوسپانسیون قبل از مصرف تکان داده شود. بهتر است دارو با معده خالی یا حداقل ۳۰ دقیقه قبل از غذا مصرف شود تا اثربخشی بهتری داشته باشد.
موارد منع مصرف داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات
استفاده از این دارو در برخی شرایط ممنوع است:
- حساسیت شناخته‌شده: افرادی که به بیسموت، سالیسیلات‌ها یا آسپرین حساسیت دارند نباید از این دارو استفاده کنند.
- کودکان و نوجوانان با علائم ویروسی: به دلیل خطر سندرم ری (Reye’s Syndrome)، در کودکان یا نوجوانانی که تب یا علائم آنفلوآنزا دارند منع مصرف دارد.
- بارداری و شیردهی: به دلیل وجود سالیسیلات، استفاده در این دوران تنها با تجویز پزشک مجاز است.
- اختلالات انعقادی یا خونریزی فعال: مانند زخم خونریزی‌دهنده معده، زیرا ممکن است وضعیت را تشدید کند.
موارد هشدار و احتیاطات ویژه حین مصرف داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات
- تغییر رنگ مدفوع یا زبان: این دارو می‌تواند مدفوع را سیاه یا زبان را تیره کند که طبیعی است و با قطع مصرف برطرف می‌شود.
- مصرف طولانی‌مدت: استفاده بیش از ۲ روز بدون نظر پزشک توصیه نمی‌شود، مگر در درمان هلیکوباکتر پیلوری.
- بیماران با نارسایی کلیه: به دلیل دفع محدود بیسموت از طریق کلیه، احتیاط لازم است.
- علائم شدید: در صورت اسهال خونی، تب بالا یا درد شدید معده، مصرف دارو باید متوقف شده و به پزشک مراجعه شود.
تداخلات دارویی
بیسموت ساب‌سالیسیلات ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد:
- آسپرین و سایر سالیسیلات‌ها: افزایش خطر مسمومیت با سالیسیلات.
- داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین): ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد.
- تتراسایکلین‌ها: بیسموت می‌تواند جذب این آنتی‌بیوتیک را کاهش دهد؛ باید با فاصله ۲ ساعت مصرف شوند.
- داروهای ضد اسید: مصرف همزمان ممکن است اثربخشی را تغییر دهد. برای جلوگیری از تداخل، بهتر است لیست داروهای مصرفی خود را با پزشک یا داروساز در میان بگذارید.
عوارض جانبی داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات
این دارو معمولاً ایمن است، اما ممکن است عوارض زیر رخ دهد:
- شایع: تیره شدن زبان یا مدفوع، تهوع خفیف، طعم فلزی در دهان.
- نادر: واکنش‌های آلرژیک (راش، خارش، تورم)، زنگ زدن گوش (به دلیل سالیسیلات در دوز بالا).
- جدی (نیاز به مراجعه فوری به پزشک): خونریزی گوارشی، علائم سندرم ری، یا تنگی نفس. در صورت بروز عوارض غیرعادی، مصرف دارو باید متوقف شود.
شرایط نگهداری داروی بیسموت ساب‌سالیسیلات
- دما: در دمای اتاق (۱۵-۳۰ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود.
- محل: دور از نور مستقیم خورشید، رطوبت و دسترس کودکان.
- تاریخ انقضا: از مصرف داروی تاریخ‌گذشته خودداری کنید. سوسپانسیون پس از باز شدن معمولاً تا ۱ ماه قابل استفاده است.
- بسته‌بندی: در ظرف اصلی خود نگه داشته شود تا از تغییر خواص شیمیایی جلوگیری شود.
