ترموپلاستی برونش (Bronchial Thermoplasty) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که برای مدیریت آسم شدید و مقاوم به درمان‌های دارویی استفاده می‌شود. این روش با استفاده از انرژی حرارتی کنترل‌شده، عضلات صاف اطراف مجاری هوایی (نایژه‌ها) را هدف قرار می‌دهد تا ضخامت آن‌ها را کاهش دهد. در بیماران مبتلا به آسم شدید، این عضلات می‌توانند بیش از حد منقبض شوند و باعث تنگ شدن مجاری هوایی و مشکلات تنفسی شوند. ترموپلاستی برونش با کاهش این انقباضات، به بهبود جریان هوا و کاهش حملات آسم کمک می‌کند.
این روش از طریق برونکوسکوپی انجام می‌شود، که در آن یک لوله انعطاف‌پذیر (برونکوسکوپ) از طریق دهان یا بینی به مجاری هوایی وارد می‌شود. انرژی حرارتی به‌صورت کنترل‌شده به دیواره‌های مجاری هوایی اعمال می‌شود تا بخشی از عضلات صاف را بدون آسیب به بافت‌های دیگر کاهش دهد. ترموپلاستی برونش به‌عنوان یک گزینه مکمل برای بیمارانی که به داروهای استنشاقی یا خوراکی پاسخ کافی نمی‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چه کسانی کاندید ترموپلاستی برونش هستند؟
ترموپلاستی برونش برای همه بیماران مبتلا به آسم مناسب نیست. کاندیداهای ایده‌آل معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- بزرگسالان (۱۸ سال و بالاتر): این روش برای کودکان تأیید نشده است.
- آسم شدید و مقاوم: بیمارانی که با وجود استفاده منظم از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی و آگونیست‌های بتا طولانی‌اثر، همچنان حملات مکرر آسم یا علائم شدید دارند.
- عدم کنترل علائم با دارو: افرادی که با درمان‌های دارویی استاندارد، کیفیت زندگی‌شان به‌طور قابل‌توجهی مختل شده است.
- عدم وجود بیماری‌های همراه خاص: بیمارانی که بیماری‌های ریوی دیگر مانند آمفیزم شدید، برونشکتازی، یا بیماری‌های قلبی-عروقی کنترل‌نشده ندارند.
پزشک متخصص ریه قبل از توصیه این روش، ارزیابی کاملی انجام می‌دهد که شامل بررسی تاریخچه پزشکی، آزمایشات عملکرد ریه (مانند اسپیرومتری)، و بررسی شدت و فرکانس حملات آسم است. افرادی که سیگار می‌کشند یا عفونت فعال تنفسی دارند، ممکن است تا زمان رفع این شرایط کاندید مناسبی نباشند.
ترموپلاستی برونش شامل چه مواردی است؟
ترموپلاستی برونش معمولاً در سه جلسه جداگانه انجام می‌شود که هر جلسه با فاصله حدود سه هفته برگزار می‌شود. هر جلسه بخشی از ریه‌ها را هدف قرار می‌دهد:
- جلسه اول: معمولاً لوب تحتانی ریه راست را درمان می‌کند.
- جلسه دوم: لوب تحتانی ریه چپ را هدف قرار می‌دهد.
- جلسه سوم: لوب‌های فوقانی هر دو ریه را درمان می‌کند.
هر جلسه حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و تحت بیهوشی ملایم یا آرام‌بخشی انجام می‌شود. پزشک از یک برونکوسکوپ مجهز به کاتتر مخصوص استفاده می‌کند که انرژی حرارتی (حدود ۶۵ درجه سانتی‌گراد) را به دیواره‌های مجاری هوایی منتقل می‌کند. این فرآیند به‌گونه‌ای طراحی شده که فقط لایه عضلانی را تحت تأثیر قرار دهد و به بافت‌های مجاور آسیب نرساند.
چگونه برای ترموپلاستی برونش آماده شوم؟
آمادگی برای ترموپلاستی برونش شامل چند مرحله کلیدی است:
- مشاوره پزشکی: پزشک تاریخچه پزشکی شما را بررسی می‌کند و ممکن است آزمایش‌هایی مانند اسپیرومتری، سی‌تی اسکن قفسه سینه، یا آزمایش خون تجویز کند.
- قطع برخی داروها: ممکن است لازم باشد مصرف داروهای رقیق‌کننده خون (مانند آسپرین) یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی چند روز قبل از عمل متوقف شود.
- ناشتا بودن: معمولاً باید از نیمه‌شب قبل از هر جلسه چیزی نخورید یا ننوشید.
- ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید، پزشک ممکن است توصیه کند حداقل چند هفته قبل از عمل سیگار را ترک کنید تا خطر عوارض کاهش یابد.
- هماهنگی برای بازگشت به خانه: از آنجا که این روش تحت آرام‌بخشی انجام می‌شود، باید شخصی شما را پس از عمل به خانه برساند.
پزشک همچنین ممکن است داروهای استنشاقی خاصی را برای بهینه‌سازی وضعیت ریه‌های شما قبل از عمل تجویز کند.
در طی ترموپلاستی برونش چه اتفاقی می‌افتد؟
در روز عمل، مراحل زیر انجام می‌شود:
- آماده‌سازی بیمار: شما در اتاق عمل روی تخت دراز می‌کشید و آرام‌بخش یا بیهوشی ملایم دریافت می‌کنید تا راحت باشید.
- ورود برونکوسکوپ: پزشک برونکوسکوپ را از طریق دهان یا بینی وارد مجاری هوایی می‌کند.
- اعمال انرژی حرارتی: کاتتر متصل به برونکوسکوپ، انرژی حرارتی را در نقاط مشخصی از مجاری هوایی آزاد می‌کند. این فرآیند به‌صورت تدریجی و با دقت انجام می‌شود.
- نظارت: تیم پزشکی ضربان قلب، فشار خون، و سطح اکسیژن شما را در طول عمل کنترل می‌کند.
پس از اتمام، شما به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا اثر آرام‌بخش از بین برود. معمولاً چند ساعت بعد می‌توانید به خانه بازگردید، مگر اینکه پزشک بستری کوتاه‌مدت را توصیه کند.
بعد از ترموپلاستی برونش چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از هر جلسه، ممکن است علائم موقتی مانند سرفه، خس‌خس سینه، یا گلودرد تجربه کنید که معمولاً طی چند روز برطرف می‌شوند. پزشک ممکن است داروهای استنشاقی یا کورتیکواستروئیدهای خوراکی را برای مدیریت این علائم تجویز کند.
- نظارت پزشکی: باید چند ساعت در بیمارستان تحت نظر باشید تا از نبود عوارض فوری مطمئن شوند.
- استراحت: توصیه می‌شود چند روز فعالیت‌های سنگین را محدود کنید.
- پیگیری: پزشک جلسات بعدی و ویزیت‌های پیگیری را برنامه‌ریزی می‌کند تا پیشرفت شما را ارزیابی کند.
چه مدت به ترموپلاستی برونش نیاز دارم؟
ترموپلاستی برونش معمولاً در سه جلسه با فاصله سه هفته‌ای تکمیل می‌شود. کل فرآیند حدود دو ماه طول می‌کشد. پس از اتمام جلسات، نیازی به تکرار این روش نیست، زیرا اثرات آن معمولاً طولانی‌مدت هستند. با این حال، بیماران باید درمان‌های دارویی آسم خود را ادامه دهند، زیرا ترموپلاستی جایگزین داروها نیست.
مزایای ترموپلاستی برونش
ترموپلاستی برونش مزایای قابل‌توجهی برای بیماران مبتلا به آسم شدید دارد:
- کاهش حملات آسم: مطالعات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند فرکانس و شدت حملات آسم را کاهش دهد.
- بهبود کیفیت زندگی: بیماران اغلب گزارش می‌دهند که علائم روزانه کمتر شده و فعالیت‌های روزمره را راحت‌تر انجام می‌دهند.
- کاهش نیاز به دارو: برخی بیماران می‌توانند دوز داروهای استنشاقی یا خوراکی خود را کاهش دهند.
- اثر طولانی‌مدت: اثرات این روش می‌توانند سال‌ها باقی بمانند.
خطرات ترموپلاستی برونش
مانند هر روش پزشکی، ترموپلاستی برونش نیز دارای خطراتی است:
- تشدید موقت آسم: برخی بیماران در روزهای پس از عمل حملات آسم شدیدتری تجربه می‌کنند که ممکن است نیاز به بستری داشته باشد.
- خونریزی خفیف: در موارد نادر، برونکوسکوپی می‌تواند باعث خونریزی جزئی در مجاری هوایی شود.
- عفونت: خطر عفونت تنفسی وجود دارد، اگرچه نادر است.
- درد قفسه سینه یا گلودرد: این علائم معمولاً موقتی هستند.
آیا ترموپلاستی برونش عوارض جانبی دارد؟
بله، عوارض جانبی شایع شامل موارد زیر است:
- سرفه یا خس‌خس سینه در چند روز اول
- گلودرد ناشی از برونکوسکوپی
- احساس تنگی نفس موقت
- خستگی یا ناراحتی عمومی
این عوارض معمولاً خفیف و گذرا هستند و با داروهای تجویزی مدیریت می‌شوند.
میزان موفقیت ترموپلاستی برونش چقدر است؟
مطالعات بالینی نشان داده‌اند که ترموپلاستی برونش در حدود ۷۰-۸۰٪ بیماران منجر به بهبود قابل‌توجه علائم می‌شود. طبق گزارش کوکران، این روش می‌تواند مراجعات به اورژانس را از ۱۵.۳٪ به ۸.۴٪ کاهش دهد. همچنین کیفیت زندگی بیماران بهبود می‌یابد، اگرچه تأثیر آن بر عملکرد ریه ممکن است محدود باشد. موفقیت این روش به عواملی مانند شدت آسم و پایبندی به درمان‌های مکمل بستگی دارد.
بهبودی پس از ترموپلاستی برونش چقدر ادامه دارد؟
دوره بهبودی پس از هر جلسه معمولاً چند روز تا یک هفته طول می‌کشد. بیماران ممکن است تا چند هفته پس از اتمام سه جلسه، بهبود تدریجی علائم را تجربه کنند. اثرات کامل این روش ممکن است چند ماه طول بکشد تا آشکار شود، زیرا مجاری هوایی به‌تدریج به درمان پاسخ می‌دهند. اکثر بیماران تا ۶ ماه پس از درمان، بهبود پایداری را گزارش می‌دهند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
با پزشک خود تماس بگیرید اگر:
- تنگی نفس شدید یا مداوم دارید.
- تب بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد دارید.
- سرفه خونی یا درد شدید قفسه سینه تجربه می‌کنید.
- علائم آسم شما به‌طور قابل‌توجهی بدتر شده است.
- هر گونه علامت غیرعادی یا نگران‌کننده‌ای مشاهده کردید.
