پیروکسیکام ؛ راهنمای جامع داروی ضدالتهاب برای تسکین درد و التهاب

پیروکسیکام (Piroxicam) یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است که برای تسکین درد، التهاب و سفتی ناشی از بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود. این دارو با مهار آنزیم‌های سیکلواکسیژناز (COX-1 و COX-2) تولید پروستاگلاندین‌ها را کاهش می‌دهد که نقش مهمی در ایجاد التهاب و درد دارند. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف داروی پیروکسیکام پرداخته می‌شود.

نام تجاری داروی پیروکسیکام

پیروکسیکام تحت نام‌های تجاری مختلفی در بازار عرضه می‌شود که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• فلدِن (Feldene)

• آلپکس (Alpex)

• لوپیروکس (Lupirox)

• روکامیکس (Rokamix)

• روماکام (Romakam)

• روکسیکام (Roxicam)

همچنین ممکن است در برخی کشورها با نام‌های تجاری دیگر یا به‌صورت ژنریک (بدون نام تجاری) در دسترس باشد.

کاربرد داروی پیروکسیکام

پیروکسیکام برای درمان علائم بیماری‌های التهابی و دردناک مختلف استفاده می‌شود، از جمله:

• آرتریت روماتوئید: کاهش درد و التهاب در مفاصل.

• استئوآرتریت: تسکین درد و سفتی مفاصل ناشی از ساییدگی غضروف.

• اسپوندیلیت آنکیلوزان: کاهش درد و التهاب در ستون فقرات.

• نقرس حاد: تسکین درد ناشی از حملات نقرس.

• دردهای عضلانی-اسکلتی: مانند کمردرد، کشیدگی عضلات یا آسیب‌های ورزشی.

• دیسمنوره (درد قاعدگی): کاهش دردهای شدید دوره قاعدگی.

اشکال دارویی پیروکسیکام

پیروکسیکام در اشکال دارویی متنوعی تولید می‌شود تا نیازهای مختلف بیماران را برآورده کند:

• کپسول: معمولاً در دوزهای ۱۰ و ۲۰ میلی‌گرم.

• قرص: در دوزهای مشابه کپسول.

• ژل یا پماد موضعی: معمولاً با غلظت ۰.۵٪ برای استفاده موضعی.

• آمپول: در دوزهای ۲۰ میلی‌گرم برای تزریق عضلانی یا وریدی.

• شیاف: در دوزهای ۲۰ میلی‌گرم برای استفاده مقعدی.

اطلاعات دارویی پیروکسیکام

• گروه دارویی: ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID).

• مکانیسم اثر: مهار آنزیم‌های COX-1 و COX-2، کاهش تولید پروستاگلاندین‌ها و در نتیجه کاهش التهاب، درد و تب.

• نیمه‌عمر: حدود ۵۰ ساعت، که باعث می‌شود اثر آن طولانی‌مدت باشد.

• جذب: به‌خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود و حداکثر غلظت پلاسمایی آن ۳ تا ۵ ساعت پس از مصرف خوراکی به دست می‌آید.

• دفع: عمدتاً از طریق ادرار و به میزان کمتر از طریق مدفوع.

پماد پیروکسیکام برای چیست؟

پماد یا ژل پیروکسیکام برای تسکین موضعی درد و التهاب در شرایط زیر استفاده می‌شود:

• دردهای عضلانی و مفصلی: مانند کشیدگی عضلات، رگ‌به‌رگ شدن یا آرتروز موضعی.

• التهاب تاندون‌ها (تاندونیت): کاهش التهاب در تاندون‌های آسیب‌دیده.

• آسیب‌های ورزشی: تسکین درد ناشی از کبودی یا آسیب‌های خفیف.

• بورسیت: کاهش التهاب کیسه‌های مفصلی.

ژل پیروکسیکام معمولاً ۲ تا ۴ بار در روز روی ناحیه آسیب‌دیده مالیده می‌شود. این شکل دارویی به دلیل کاربرد موضعی، عوارض سیستمیک کمتری نسبت به اشکال خوراکی یا تزریقی دارد.

آمپول پیروکسیکام (آلپکس، لوپیروکس، روکامیکس، روماکام، روکسیکام)

آمپول پیروکسیکام معمولاً برای تسکین سریع دردهای شدید یا زمانی که مصرف خوراکی ممکن نیست، استفاده می‌شود. این آمپول‌ها در دوز ۲۰ میلی‌گرم تولید می‌شوند و می‌توانند به‌صورت عضلانی یا در موارد خاص به‌صورت وریدی تجویز شوند. نام‌های تجاری رایج آمپول پیروکسیکام شامل آلپکس، لوپیروکس، روکامیکس، روماکام و روکسیکام است. تزریق این دارو باید تحت نظر پزشک و در محیط درمانی انجام شود.

مقدار و روش مصرف داروی پیروکسیکام

• دوز معمول بزرگسالان:

  • کپسول/قرص: ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز، معمولاً همراه غذا برای کاهش تحریک معده.

  • ژل/پماد: مقدار کمی (حدود ۱ گرم) ۲ تا ۴ بار در روز روی ناحیه موردنظر مالیده شود.

  • آمپول: ۲۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز، معمولاً برای ۱ تا ۲ روز، سپس به شکل خوراکی ادامه داده می‌شود.

  • شیاف: ۲۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز، معمولاً شب‌ها.

• روش مصرف:

  • دارو باید دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف شود.

  • کپسول یا قرص همراه با یک لیوان آب و غذا مصرف شود.

  • از مصرف دوزهای بالاتر یا طولانی‌مدت بدون نظر پزشک خودداری شود.

• توجه: دوز دارو ممکن است بسته به شدت بیماری، سن بیمار و شرایط پزشکی تنظیم شود.

موارد منع مصرف داروی پیروکسیکام

پیروکسیکام در شرایط زیر نباید استفاده شود:

• حساسیت شناخته‌شده به پیروکسیکام یا سایر NSAIDها (مانند آسپرین یا ایبوپروفن).

• سابقه زخم معده، خونریزی گوارشی یا سوراخ‌شدگی معده.

• نارسایی شدید کبدی، کلیوی یا قلبی.

• بیماران با سابقه آسم، کهیر یا واکنش‌های آلرژیک ناشی از NSAIDها.

• سه‌ماهه سوم بارداری (به دلیل خطر برای جنین).

• کودکان زیر ۱۲ سال (مگر با تجویز خاص پزشک).

موارد هشدار و احتیاطات ویژه حین مصرف داروی پیروکسیکام

• خطر گوارشی: پیروکسیکام می‌تواند باعث زخم معده، خونریزی یا سوراخ‌شدگی دستگاه گوارش شود، به‌ویژه در افراد مسن یا کسانی که سابقه مشکلات گوارشی دارند.

• خطر قلبی-عروقی: مصرف طولانی‌مدت ممکن است خطر سکته قلبی یا مغزی را افزایش دهد، به‌ویژه در بیماران با عوامل خطر قلبی.

• عملکرد کبدی و کلیوی: در بیماران با مشکلات کبدی یا کلیوی، باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک استفاده شود.

• بارداری و شیردهی: در سه‌ماهه اول و دوم بارداری فقط در صورت ضرورت و با نظر پزشک استفاده شود. در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.

• افراد مسن: افراد بالای ۶۵ سال به عوارض جانبی (مانند خونریزی گوارشی) حساس‌تر هستند.

تداخلات دارویی پیروکسیکام

پیروکسیکام ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد:

• آسپرین و سایر NSAIDها: افزایش خطر عوارض گوارشی.

• ضد انعقادها (مانند وارفارین): افزایش خطر خونریزی.

• کورتکواستروئیدها (مانند پردنیزولون): افزایش خطر زخم یا خونریزی گوارشی.

• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs): افزایش خطر خونریزی.

• لیتیوم: افزایش غلظت لیتیوم در خون.

• دیورتیک‌ها (مانند فوروزماید): کاهش اثر دیورتیک‌ها و افزایش خطر نارسایی کلیوی.

• مهارکننده‌های ACE (مانند کاپتوپریل): کاهش اثر ضد فشارخون و افزایش خطر مشکلات کلیوی.

قبل از شروع پیروکسیکام، فهرست داروهای مصرفی خود را با پزشک یا داروساز در میان بگذارید.

عوارض جانبی داروی پیروکسیکام

مانند سایر NSAIDها، پیروکسیکام ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند، از جمله:

• شایع:

  • سوءهاضمه، سوزش معده، تهوع

  • سردرد، سرگیجه

  • بثورات پوستی

• کمتر شایع:

  • زخم معده یا خونریزی گوارشی

  • افزایش آنزیم‌های کبدی

  • ادم (تورم) در اندام‌ها

• نادر اما جدی:

  • واکنش‌های آلرژیک شدید (مانند آنافیلاکسی)

  • نارسایی کبدی یا کلیوی

  • مشکلات قلبی-عروقی (مانند سکته)

در صورت بروز علائم جدی مانند درد شدید معده، مدفوع سیاه، تنگی نفس یا تورم غیرعادی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

شرایط نگهداری داروی پیروکسیکام

• در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود.

• دور از نور مستقیم، رطوبت و گرما قرار گیرد.

• دور از دسترس کودکان نگهداری شود.

• آمپول‌ها و شیاف‌ها در یخچال (۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد) یا طبق دستورالعمل سازنده نگهداری شوند.

• از مصرف داروهای تاریخ‌گذشته خودداری کنید.