مایکوپلاسما ژنیتالیوم (Mycoplasma genitalium) یکی از باکتری‌های کمتر شناخته‌شده اما مهم در حوزه سلامت جنسی است که در سال‌های اخیر توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. این باکتری به دلیل اندازه کوچک، فقدان دیواره سلولی و توانایی ایجاد عفونت‌های مزمن، چالش‌هایی را در تشخیص و درمان ایجاد کرده است. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف این باکتری، از تعریف و نحوه انتقال تا روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
مایکوپلاسما ژنیتالیوم چیست؟
مایکوپلاسما ژنیتالیوم یک باکتری کوچک و بدون دیواره سلولی است که در گروه مایکوپلاسماها قرار دارد. این باکتری برای اولین بار در سال ۱۹۸۰ از نمونه‌های ادراری مردان مبتلا به اورتریت (التهاب مجرای ادرار) غیرگنوکوکی جدا شد. به دلیل اندازه بسیار کوچکش، این باکتری به سختی در آزمایش‌های میکروسکوپی قابل مشاهده است و نیاز به روش‌های تشخیصی خاص مانند آزمایش PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) دارد. مایکوپلاسما ژنیتالیوم عمدتاً دستگاه تناسلی و ادراری انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به عنوان یک عامل عفونی جنسی شناخته می‌شود. این باکتری می‌تواند در مردان و زنان ایجاد بیماری کند و گاهی بدون علائم باقی بماند، که این موضوع تشخیص و کنترل آن را دشوارتر می‌کند.
مایکوپلاسما ژنیتالیوم چگونه منتقل می‌شود؟
مایکوپلاسما ژنیتالیوم عمدتاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، چه از نوع واژینال، مقعدی یا دهانی. این باکتری به مخاط دستگاه تناسلی یا ادراری می‌چسبد و از این طریق بین شرکای جنسی منتقل می‌شود. برخلاف برخی عفونت مقاربتی دیگر مانند HIV، انتقال این باکتری نیازی به تماس با خون یا مایعات بدن ندارد و صرف تماس مخاطی کافی است. همچنین، احتمال انتقال از طریق وسایل مشترک مانند حوله یا لباس زیر آلوده بسیار کم است و بیشتر مطالعات این مسیر را تأیید نکرده‌اند. افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند یا از روش‌های محافظتی مانند کاندوم استفاده نمی‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این عفونت قرار دارند.
چطور خطر ابتلا به مایکوپلاسما ژنیتالیوم را کاهش دهید؟
کاهش خطر ابتلا به مایکوپلاسما ژنیتالیوم مشابه پیشگیری از سایر بیماری‌های مقاربتی است. استفاده مداوم و صحیح از کاندوم در طول رابطه جنسی می‌تواند به طور قابل‌توجهی احتمال انتقال را کاهش دهد، اگرچه محافظت کامل را تضمین نمی‌کند، زیرا این باکتری می‌تواند در نواحی خارج از پوشش کاندوم نیز حضور داشته باشد. محدود کردن تعداد شرکای جنسی و برقراری رابطه با افرادی که وضعیت سلامتی جنسی مشخصی دارند نیز از راه‌های مؤثر است. انجام آزمایش‌های دوره‌ای، به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر هستند، و درمان سریع در صورت ابتلا می‌تواند از گسترش بیشتر جلوگیری کند. شستشوی منظم و رعایت بهداشت شخصی نیز به عنوان یک اقدام مکمل توصیه می‌شود.
علائم مایکوپلاسما ژنیتالیوم چیست؟
علائم مایکوپلاسما ژنیتالیوم در بسیاری از موارد خفیف یا حتی غایب است، به همین دلیل اغلب به آن “عفونت خاموش” گفته می‌شود. در مردان، شایع‌ترین علامت اورتریت غیرگنوکوکی است که با سوزش یا درد هنگام ادرار، ترشح از مجرای ادرار و گاهی احساس ناراحتی در ناحیه تناسلی همراه است. در زنان، این باکتری می‌تواند باعث التهاب دهانه رحم (سرویسیت)، ترشحات غیرطبیعی واژن، درد هنگام رابطه جنسی یا خونریزی خفیف بین قاعدگی‌ها شود. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا هیچ علامتی ندارند و تنها از طریق آزمایش متوجه عفونت می‌شوند. این موضوع اهمیت غربالگری را در جمعیت‌های پرخطر افزایش می‌دهد.
عوارض عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم چیست؟
اگرچه مایکوپلاسما ژنیتالیوم اغلب به عنوان یک عفونت خفیف تلقی می‌شود، اما در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. در زنان، این باکتری با بیماری التهابی لگن (PID) مرتبط است که می‌تواند به ناباروری، حاملگی خارج رحمی و درد مزمن لگنی منجر شود. در مردان، عفونت ممکن است به التهاب اپیدیدیم (لوله‌های متصل به بیضه) یا پروستات منجر شود، اگرچه این موارد کمتر شایع هستند. همچنین، برخی مطالعات ارتباط احتمالی بین این باکتری و افزایش خطر انتقال HIV را مطرح کرده‌اند، زیرا التهاب ناشی از عفونت می‌تواند ورود ویروس را تسهیل کند. عوارض معمولاً در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا درمان به تأخیر می‌افتد، شدیدتر است.
مایکوپلاسما ژنیتالیوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص مایکوپلاسما ژنیتالیوم به دلیل نبود دیواره سلولی و عدم رشد در کشت‌های استاندارد باکتریایی، چالش‌برانگیز است. امروزه، آزمایش PCR که DNA باکتری را شناسایی می‌کند، به عنوان روش اصلی تشخیص استفاده می‌شود. این آزمایش معمولاً از نمونه‌های ادرار، سواب واژن، دهانه رحم یا مجرای ادرار انجام می‌شود. آزمایش‌های سرولوژی (بر اساس آنتی‌بادی) به دلیل دقت پایین کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. تشخیص دقیق نیازمند تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته و تفسیر توسط متخصصان است، و به همین دلیل در بسیاری از مناطق دسترسی به آن محدود است.
چه کسانی باید آزمایش مایکوپلاسما ژنیتالیوم را انجام دهند؟
انجام آزمایش مایکوپلاسما ژنیتالیوم به همه توصیه نمی‌شود، اما گروه‌های خاصی باید آن را در نظر بگیرند. افرادی که علائم اورتریت یا سرویسیت دارند، به‌ویژه اگر آزمایش‌های کلامیدیا و گونوره منفی باشد، کاندیدای اصلی هستند. همچنین، شرکای جنسی افراد مبتلا، کسانی که شرکای جنسی متعدد دارند یا در روابط پرخطر هستند، باید آزمایش شوند. زنان باردار با علائم عفونت یا سابقه عوارض لگنی نیز ممکن است نیاز به غربالگری داشته باشند. در نهایت، تصمیم به انجام آزمایش باید با مشورت پزشک و بر اساس سابقه پزشکی و عوامل خطر فرد گرفته شود.
آیا درمانی برای مایکوپلاسما ژنیتالیوم وجود دارد؟
بله، مایکوپلاسما ژنیتالیوم با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است، اما انتخاب دارو و موفقیت درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد. به دلیل نبود دیواره سلولی، این باکتری به آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی‌سیلین مقاوم است و معمولاً از آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید (مانند آزیترومایسین) یا تتراسایکلین (مانند داکسی‌سایکلین) استفاده می‌شود. با این حال، مقاومت دارویی در حال افزایش است و در برخی موارد نیاز به درمان‌های ترکیبی یا داروهای جایگزین مانند موکسی‌فلوکساسین وجود دارد. درمان شریک جنسی نیز برای جلوگیری از عفونت مجدد ضروری است.
پزشکان چگونه باید مایکوپلاسما ژنیتالیوم را درمان کنند؟
پزشکان ابتدا با تأیید تشخیص از طریق آزمایش PCR، درمان را آغاز می‌کنند. خط اول درمان اغلب آزیترومایسین تک‌دوز یا دوره کوتاه داکسی‌سایکلین است. در صورت عدم بهبود یا عود علائم، آزمایش مقاومت دارویی انجام می‌شود و ممکن است موکسی‌فلوکساسین تجویز شود. پزشکان باید بیمار را از نظر عوارض جانبی داروها و احتمال عفونت مجدد پایش کنند. آموزش بیمار در مورد استفاده از کاندوم و اجتناب از رابطه جنسی تا پایان درمان نیز بخش مهمی از روند است. پیگیری پس از درمان با آزمایش مجدد برای اطمینان از ریشه‌کنی عفونت توصیه می‌شود.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی مایکوپلاسما ژنیتالیوم و شکست درمان چقدر شایع است؟
مقاومت آنتی‌بیوتیکی مایکوپلاسما ژنیتالیوم در سال‌های اخیر به یک نگرانی جهانی تبدیل شده است. مطالعات نشان می‌دهند که مقاومت به آزیترومایسین در برخی مناطق تا ۵۰ درصد یا بیشتر رسیده است، و مقاومت به تتراسایکلین‌ها نیز رو به افزایش است. شکست درمان معمولاً در مواردی رخ می‌دهد که باکتری به هر دو خط اول درمانی مقاوم باشد، که در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد گزارش شده است. این موضوع نیاز به توسعه آنتی‌بیوتیک‌های جدید و استراتژی‌های درمانی پیشرفته‌تر را برجسته می‌کند. در حال حاضر، مدیریت دقیق و آزمایش‌های پیگیری برای کاهش این مشکل حیاتی هستند.
