جرم گیری دندان (Dental Scaling and Root Planing) یکی از روش‌های اساسی در دندانپزشکی پیشگیرانه و درمانی است که برای حذف پلاک و جرم‌های دندانی از سطوح دندان و زیر خط لثه به کار می‌رود. این روش نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان، پیشگیری از بیماری‌های پریودنتال و بهبود زیبایی ظاهری دندان‌ها ایفا می‌کند. در این مقاله، به بررسی علمی و دقیق جرم گیری دندان، فواید، مراحل، عوارض احتمالی، هزینه‌ها و نکات مراقبتی پس از آن پرداخته می‌شود.
جرم گیری دندان چیست؟
جرم گیری فرایندی است که طی آن رسوبات سخت‌شده (جرم یا Calculus) و پلاک‌های میکروبی از سطوح دندانی و نواحی زیرلثه‌ای حذف می‌شوند. پلاک دندانی لایه‌ای چسبناک متشکل از باکتری‌ها، بزاق و باقی‌مانده‌های غذایی است که در صورت عدم حذف، با رسوب مواد معدنی موجود در بزاق به جرم تبدیل می‌شود. این رسوبات با مسواک زدن معمولی قابل حذف نیستند و نیاز به مداخله حرفه‌ای دارند.
اهمیت جرم گیری دندان
جرم گیری به دلایل متعدد پزشکی و زیبایی‌شناختی حائز اهمیت است:
-
پیشگیری و درمان بیماری‌های پریودنتال: جرم‌های دندانی باعث التهاب لثه (ژنژیویت) و در موارد پیشرفته‌تر، پریودنتیت می‌شوند که می‌تواند به تخریب بافت‌های نگهدارنده دندان منجر شود.
-
کاهش خطر پوسیدگی دندان: تجمع جرم و پلاک در نواحی غیرقابل دسترس می‌تواند پوسیدگی دندان را تسریع کند.
-
بهبود سلامت عمومی: مطالعات نشان داده‌اند که بیماری‌های پریودنتال با مشکلات سیستمیک مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت و عوارض بارداری ارتباط دارند.
-
بهبود زیبایی ظاهری: حذف لکه‌ها و رسوبات دندانی به سفیدتر شدن و براق شدن دندان‌ها کمک می‌کند.
-
کاهش بوی بد دهان: جرم‌های دندانی یکی از عوامل اصلی هالیتوزیس (بوی بد دهان) هستند.
مراحل انجام جرم گیری دندان
جرم گیری معمولاً در یک یا دو جلسه توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:
-
ارزیابی اولیه: معاینه دقیق دندان‌ها و لثه‌ها با استفاده از ابزارهای تشخیصی و در برخی موارد، تصویربرداری رادیوگرافی برای بررسی میزان جرم و آسیب‌های احتمالی.
-
جرم گیری (Scaling): حذف جرم و پلاک از سطوح دندانی و زیر خط لثه با استفاده از ابزارهای دستی (مانند کورت و اسکیلر) یا دستگاه‌های اولتراسونیک که از امواج صوتی و جریان آب برای شکستن و حذف رسوبات استفاده می‌کنند.
-
صاف‌سازی ریشه (Root Planing): در مواردی که التهاب لثه شدید باشد، سطح ریشه دندان صاف می‌شود تا از چسبندگی مجدد باکتری‌ها جلوگیری شود.
-
پولیش دندان: استفاده از خمیر پولیش و ابزارهای چرخشی برای صاف و براق کردن سطح دندان‌ها، که از تجمع مجدد پلاک جلوگیری می‌کند.
-
آموزش بهداشت دهان: ارائه توصیه‌های لازم برای حفظ نتایج جرم گیری از طریق رعایت بهداشت دهان و دندان.
هزینه جرم گیری دندان
هزینه جرم گیری دندان در ایران به عوامل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی کلینیک، تخصص دندانپزشک، تجهیزات مورد استفاده و شدت جرم دندانی بستگی دارد. در سال ۱۴۰۴، هزینه جرم گیری معمولاً بین ۵۰۰,۰۰۰ تا ۲,۵۰۰,۰۰۰ تومان برای هر جلسه متغیر است. برخی بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از این هزینه را پوشش دهند.
عوارض احتمالی جرم گیری
جرم گیری در صورت انجام توسط متخصص معمولاً ایمن است، اما ممکن است عوارض موقتی زیر مشاهده شود:
-
حساسیت دندانی: به دلیل حذف جرم، دندان‌ها ممکن است به‌طور موقت به گرما یا سرما حساس شوند.
-
ناراحتی لثه: التهاب یا خونریزی خفیف لثه در حین یا پس از جرم گیری ممکن است رخ دهد.
-
احساس شل شدن دندان‌ها: در مواردی که جرم‌های حجیم حذف می‌شوند، ممکن است بیمار احساس کند دندان‌ها شل شده‌اند، که معمولاً موقتی است.
برای کاهش این عوارض، توصیه می‌شود جرم گیری توسط متخصصین مجرب و با تجهیزات استاندارد انجام شود.
مراقبت‌های پس از جرم گیری
برای حفظ نتایج جرم گیری و جلوگیری از عوارض، رعایت نکات زیر ضروری است:
-
اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های بسیار گرم، سرد یا اسیدی به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت.
-
مسواک زدن منظم (دو بار در روز) با مسواک نرم و استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید.
-
استفاده روزانه از نخ دندان یا مسواک بین‌دندانی برای حذف باقی‌مانده‌های غذایی.
-
استفاده از دهان‌شویه‌های ضدمیکروبی طبق توصیه دندانپزشک.
-
مراجعه منظم به دندانپزشک (هر ۶ تا ۱۲ ماه) برای معاینه و جرم گیری دوره‌ای.
سوالات متداول
-
آیا جرم گیری به دندان‌ها آسیب می‌رساند؟ خیر، جرم گیری توسط متخصص به مینای دندان آسیب نمی‌رساند. با این حال، انجام غیرحرفه‌ای یا بیش از حد ممکن است باعث حساسیت موقت شود.
-
هر چند وقت یک‌بار باید جرم گیری انجام شود؟ بسته به وضعیت بهداشت دهان، معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار توصیه می‌شود.
-
آیا جرم گیری دردناک است؟ در اکثر موارد بدون درد است، اما در صورت التهاب شدید لثه یا حساسیت دندانی ممکن است ناراحتی خفیفی ایجاد شود. در این موارد، بی‌حسی موضعی قابل استفاده است.
-
آیا جرم گیری همان سفید کردن دندان است؟ خیر، جرم گیری برای حذف جرم و پلاک است، در حالی که سفید کردن (Bleaching) برای تغییر رنگ طبیعی دندان انجام می‌شود.
