مانومتری مری ؛ ابزاری کلیدی برای ارزیابی عملکرد مری

مانومتری مری یکی از روش‌های تشخیصی پیشرفته در حوزه گوارش است که برای ارزیابی عملکرد مری و عضلات آن به کار می‌رود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات مرتبط با بلع، درد قفسه سینه غیرقلبی، رفلاکس معده به مری و سایر اختلالات حرکتی مری را شناسایی کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق مانومتری مری، تعریف آن، نحوه انجام و روش‌های اجرایی آن پرداخته خواهد شد.

مانومتری مری چیست؟

مانومتری مری یک روش تشخیصی است که فشارها و الگوهای حرکتی عضلات مری و اسفنکترهای آن را اندازه‌گیری می‌کند. مری، لوله‌ای عضلانی است که غذا را از حلق به معده منتقل می‌کند. این فرآیند نیازمند هماهنگی دقیق بین عضلات مری و اسفنکترهای بالایی و پایینی مری (UES و LES) است. هرگونه اختلال در این هماهنگی می‌تواند منجر به علائمی مانند دشواری در بلع (دیسفاژی)، درد قفسه سینه، سوزش سر دل یا بازگشت غذا به مری شود.

مانومتری مری با استفاده از یک کاتتر نازک مجهز به حسگرهای فشار انجام می‌شود که از طریق بینی یا دهان وارد مری شده و اطلاعات دقیقی از عملکرد عضلانی آن ارائه می‌دهد. این روش به‌ویژه برای تشخیص بیماری‌هایی مانند آشالازی (Achalasia)، اسپاسم مری، اختلالات حرکتی مری، یا ضعف اسفنکتر پایینی مری که می‌تواند منجر به رفلاکس معده به مری (GERD) شود، کاربرد دارد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مانومتری مری، توانایی آن در ارائه اطلاعات کمی و دقیق است. برخلاف روش‌های تصویربرداری مانند آندوسکوپی که ساختار مری را نشان می‌دهند، مانومتری بر عملکرد حرکتی و فشارهای داخلی تمرکز دارد. این اطلاعات برای برنامه‌ریزی درمان، چه به‌صورت دارویی، چه مداخلات جراحی مانند میوتومی یا حتی تغییرات سبک زندگی، بسیار حیاتی است.

مانومتری مری چگونه انجام می‌شود؟

انجام مانومتری مری نیازمند آمادگی‌های خاصی است که هم بیمار و هم تیم پزشکی باید به آن توجه کنند. این روش معمولاً در یک مرکز تخصصی گوارش و توسط یک پزشک متخصص یا تکنسین آموزش‌دیده انجام می‌شود. در ادامه، مراحل کلی انجام مانومتری مری توضیح داده شده است.

آمادگی قبل از انجام مانومتری: قبل از انجام مانومتری، بیمار باید دستورالعمل‌های خاصی را رعایت کند. معمولاً از بیمار خواسته می‌شود که از چند ساعت قبل (اغلب ۶ تا ۸ ساعت) چیزی نخورد و ننوشد تا مری خالی باشد. همچنین، بیمار باید پزشک را از تمام داروهای مصرفی خود مطلع کند، زیرا برخی داروها مانند آنتی‌کولینرژیک‌ها یا نیترات‌ها ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که مصرف برخی داروها موقتاً قطع شود.

محیط انجام آزمایش: مانومتری مری معمولاً در یک اتاق مخصوص در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود. بیمار روی یک تخت یا صندلی می‌نشیند یا دراز می‌کشد. محیط باید آرام باشد تا بیمار احساس راحتی کند، زیرا اضطراب می‌تواند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد.

مراحل کلی انجام مانومتری:

1. بی‌حسی موضعی: برای کاهش ناراحتی، معمولاً از اسپری بی‌حسی موضعی برای گلو یا ژل بی‌حسی برای بینی استفاده می‌شود.
2. قرار دادن کاتتر: یک کاتتر نازک و انعطاف‌پذیر که مجهز به حسگرهای فشار است، از طریق بینی یا دهان وارد مری می‌شود. این مرحله ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد، اما معمولاً دردناک نیست.
3. اندازه‌گیری فشارها: بیمار ممکن است از او خواسته شود که چندین بار آب یا غذای نرم ببلعد تا حسگرها بتوانند فشارهای عضلانی و حرکات مری را ثبت کنند.
4. تکمیل آزمایش: پس از جمع‌آوری داده‌های کافی، کاتتر به‌آرامی خارج می‌شود. کل فرآیند معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.

پس از آزمایش: پس از انجام مانومتری، بیمار می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد، مگر اینکه پزشک دستور خاصی داده باشد. نتایج آزمایش توسط پزشک تحلیل شده و برای تشخیص و برنامه‌ریزی درمان استفاده می‌شود.

روش انجام مانومتری مری چگونه است؟

روش انجام مانومتری مری به نوع فناوری مورد استفاده بستگی دارد. در حال حاضر، دو نوع اصلی مانومتری مری وجود دارد: مانومتری معمولی و مانومتری با وضوح بالا (High-Resolution Manometry – HRM). در ادامه، جزئیات این روش‌ها و تفاوت‌های آن‌ها توضیح داده شده است.

مانومتری معمولی: در این روش، از یک کاتتر با تعداد محدودی حسگر (معمولاً ۴ تا ۸ حسگر) استفاده می‌شود که در فواصل مشخصی قرار دارند. این حسگرها فشارهای نقاط خاصی از مری را ثبت می‌کنند. اگرچه این روش در گذشته بسیار رایج بود، اما محدودیت‌هایی مانند دقت کمتر و عدم توانایی در ارائه تصویر کامل از کل مری دارد.

مانومتری با وضوح بالا (HRM): مانومتری با وضوح بالا یک روش پیشرفته‌تر است که از کاتتری با تعداد بیشتری حسگر (اغلب ۲۰ تا ۳۶ حسگر) استفاده می‌کند. این حسگرها در فواصل بسیار نزدیک به هم قرار دارند و امکان ثبت فشارها در کل طول مری را به‌صورت هم‌زمان فراهم می‌کنند. داده‌های به‌دست‌آمده به‌صورت یک نقشه رنگی (توپوگرافی فشار) نمایش داده می‌شوند که اطلاعات دقیق‌تری از الگوهای حرکتی مری و عملکرد اسفنکترها ارائه می‌دهد.

مزایای HRM:

• دقت بالاتر در تشخیص اختلالات حرکتی مری.
• توانایی شناسایی الگوهای غیرطبیعی که ممکن است در مانومتری معمولی نادیده گرفته شوند.
• راحتی بیشتر برای بیمار به دلیل کوتاه‌تر بودن زمان آزمایش.
• ارائه اطلاعات جامع‌تر برای تشخیص بیماری‌هایی مانند آشالازی، اسپاسم منتشر مری، یا مری شکننده (Nutcracker Esophagus).

مراحل دقیق انجام HRM:

1. کالیبراسیون تجهیزات: قبل از شروع، کاتتر و سیستم مانومتری کالیبره می‌شوند تا دقت اندازه‌گیری‌ها تضمین شود.
2. وارد کردن کاتتر: کاتتر از طریق بینی وارد مری شده و تا معده پیش می‌رود. این کار به پزشک امکان می‌دهد تا موقعیت دقیق اسفنکتر پایینی مری را تعیین کند.
3. ثبت داده‌ها در حالت استراحت: ابتدا فشارهای مری و اسفنکترها در حالت استراحت اندازه‌گیری می‌شوند.
4. آزمایش بلع: بیمار چندین بار مایع (معمولاً آب) یا در برخی موارد غذای جامد می‌بلعد. حسگرها فشارهای ناشی از انقباضات عضلانی مری را ثبت می‌کنند.
5. تحلیل داده‌ها: داده‌های به‌دست‌آمده به‌صورت گرافیکی تحلیل شده و با مقادیر نرمال مقایسه می‌شوند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها: اگرچه مانومتری مری یک روش ایمن و کم‌خطر است، اما ممکن است برای برخی بیماران ناراحت‌کننده باشد. احساس تهوع یا ناراحتی در هنگام وارد کردن کاتتر شایع است، اما معمولاً موقت است. همچنین، در موارد نادر، ممکن است خونریزی خفیف بینی یا تحریک گلو رخ دهد. انتخاب یک تیم پزشکی با تجربه و استفاده از تجهیزات مدرن می‌تواند این مشکلات را به حداقل برساند.

کاربردهای بالینی: نتایج مانومتری مری برای تشخیص و مدیریت بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود. برخی از شایع‌ترین کاربردها عبارت‌اند از:

• آشالازی: اختلالی که در آن اسفنکتر پایینی مری به‌درستی شل نمی‌شود.
• رفلاکس معده به مری (GERD): برای ارزیابی عملکرد اسفنکتر پایینی مری.
• اسپاسم مری: انقباضات غیرطبیعی و دردناک مری.
• اختلالات حرکتی مری: مانند مری شکننده یا کاهش تحرک مری در بیماری‌هایی مانند اسکلرودرمی.