داروی نیفدیپین ؛ کاربردها، اشکال دارویی، عوارض و نکات کلیدی

داروی نیفدیپین (Nifedipine) یکی از داروهای پرکاربرد در دسته مسدودکننده‌های کانال کلسیم (Calcium Channel Blockers) است که به‌طور گسترده در درمان بیماری‌های قلبی عروقی استفاده می‌شود. این دارو با تأثیر بر جریان کلسیم در سلول‌های عضلانی قلب و عروق خونی، به تنظیم فشار خون و بهبود جریان خون کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف این دارو از جمله نام تجاری، کاربردها، اشکال دارویی، اطلاعات دارویی، روش مصرف، موارد منع مصرف، احتیاطات، تداخلات دارویی، عوارض جانبی و شرایط نگهداری آن پرداخته خواهد شد.

نام تجاری داروی نیفدیپین

نیفدیپین تحت نام‌های تجاری مختلفی در بازار دارویی عرضه می‌شود که بسته به شرکت سازنده و کشور متفاوت است. برخی از شناخته‌شده‌ترین نام‌های تجاری این دارو عبارتند از:

• آدالات (Adalat): یکی از معروف‌ترین برندهای نیفدیپین که توسط شرکت بایر (Bayer) تولید می‌شود.
• پروکاردیا (Procardia): نام تجاری دیگری که در برخی کشورها رایج است.
• نیفدکال (Nifedical): نسخه ژنریک یا عمومی که توسط شرکت‌های مختلف تولید می‌شود.

این نام‌ها ممکن است با توجه به فرم دارویی (کوتاه‌اثر یا طولانی‌اثر) متفاوت باشند. انتخاب نام تجاری معمولاً به تجویز پزشک و دسترسی در بازار دارویی بستگی دارد.

کاربرد داروی نیفدیپین

داروی نیفدیپین به دلیل اثرات گشادکنندگی عروق و کاهش فشار خون در درمان چندین بیماری استفاده می‌شود. مهم‌ترین کاربردهای این دارو عبارتند از:

1. فشار خون بالا (هایپرتنشن): نیفدیپین با شل کردن عضلات دیواره عروق خونی، فشار خون را کاهش می‌دهد و بار کاری قلب را کم می‌کند.
2. آنژین صدری (درد قفسه سینه): این دارو با افزایش جریان خون به عضله قلب، به کاهش حملات آنژین پایدار کمک می‌کند.
3. سندرم رینود: نیفدیپین در برخی موارد برای بهبود گردش خون در بیماران مبتلا به این بیماری که با سرد شدن انگشتان همراه است، تجویز می‌شود.
4. زایمان زودرس: در برخی کشورها از نیفدیپین به‌عنوان توکولیتیک (مهارکننده انقباضات رحمی) برای به تأخیر انداختن زایمان زودرس استفاده می‌شود، اگرچه این کاربرد ممکن است خارج از برچسب (off-label) باشد.

اشکال دارویی نیفدیپین

نیفدیپین در اشکال دارویی متنوعی تولید می‌شود که هر یک برای شرایط خاصی مناسب است:

• کپسول‌های کوتاه‌اثر (Immediate-Release): معمولاً در دوزهای ۵، ۱۰ یا ۲۰ میلی‌گرم موجود است و اثرات سریع‌تری دارد، اما نیاز به مصرف مکرر دارد.
• قرص‌های طولانی‌اثر (Extended-Release): در دوزهای ۳۰، ۶۰ یا ۹۰ میلی‌گرم عرضه می‌شود و برای کنترل طولانی‌مدت فشار خون مناسب‌تر است.
• کپسول مایع: در برخی موارد خاص، مانند درمان اورژانسی فشار خون بالا، از این فرم استفاده می‌شود.

انتخاب شکل دارویی به نوع بیماری، شدت آن و نظر پزشک بستگی دارد.

اطلاعات دارویی نیفدیپین

قرص نیفدیپین از گروه دی‌هیدروپیریدین‌ها (Dihydropyridines) است و با مهار ورود یون‌های کلسیم به داخل سلول‌های عضلانی صاف عروق و قلب عمل می‌کند. این مکانیسم باعث گشاد شدن عروق محیطی و کاهش مقاومت عروقی می‌شود. نیمه‌عمر این دارو در فرم کوتاه‌اثر حدود ۲ تا ۵ ساعت و در فرم طولانی‌اثر طولانی‌تر است. متابولیسم آن عمدتاً در کبد انجام می‌شود و از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌گردد.

روش و مقدار مصرف نیفدیپین

روش و دوز مصرف نیفدیپین باید تحت نظر پزشک تعیین شود، زیرا به وضعیت بیمار و نوع فرم دارویی بستگی دارد:

• فشار خون بالا: در فرم طولانی‌اثر، معمولاً دوز اولیه ۳۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز است که ممکن است تا ۹۰ میلی‌گرم افزایش یابد.
• آنژین صدری: دوز معمول ۱۰ میلی‌گرم سه بار در روز (در فرم کوتاه‌اثر) یا ۳۰ تا ۶۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز (در فرم طولانی‌اثر) است.
• زایمان زودرس: دوز متداول ممکن است ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم هر ۶ تا ۸ ساعت باشد، اما این باید تحت نظارت دقیق باشد.

دارو باید با معده خالی یا همراه غذا (بسته به توصیه پزشک) مصرف شود. از جویدن یا خرد کردن قرص‌های طولانی‌اثر باید اجتناب کرد.

موارد منع مصرف داروی نیفدیپین

استفاده از نیفدیپین در برخی شرایط ممنوع است، از جمله:

• حساسیت شدید به نیفدیپین یا سایر اجزای دارو.
• شوک کاردیوژنیک: به دلیل اثر کاهنده فشار خون، این دارو در این حالت خطرناک است.
• تنگی شدید آئورت: نیفدیپین می‌تواند جریان خون را مختل کند.
• انفارکتوس میوکارد حاد: در روزهای اولیه پس از سکته قلبی توصیه نمی‌شود.

موارد هشدار و احتیاطات ویژه حین مصرف داروی نیفدیپین

مصرف قرص نیفدیپین نیازمند رعایت احتیاطات خاصی است:

• افت فشار خون (هیپوتانسیون): به‌ویژه در شروع درمان یا افزایش دوز ممکن است رخ دهد. بیماران باید از تغییر وضعیت ناگهانی (مثل بلند شدن سریع) پرهیز کنند.
• نارسایی قلبی: در بیماران با عملکرد ضعیف قلبی باید با احتیاط استفاده شود.
• بارداری و شیردهی: استفاده در بارداری فقط در صورت ضرورت و تحت نظر پزشک مجاز است.
• مصرف گریپ‌فروت: آب گریپ‌فروت می‌تواند متابولیسم نیفدیپین را مختل کرده و غلظت آن را در خون افزایش دهد.

تداخلات دارویی نیفدیپین

نیفدیپین با برخی داروها تداخل دارد که ممکن است اثربخشی آن را تغییر دهد یا عوارض جانبی را افزایش دهد:

• داروهای کاهنده فشار خون دیگر: مانند بتابلوکرها (مثل متوپرولول) که می‌توانند افت فشار خون را تشدید کنند.
• مهارکننده‌های CYP3A4: مانند کتوکونازول یا اریترومایسین که متابولیسم نیفدیپین را کاهش داده و غلظت آن را بالا می‌برند.
• القاکننده‌های CYP3A4: مانند ریفامپین که اثر نیفدیپین را کم می‌کنند.
• دیگوکسین: نیفدیپین ممکن است سطح خونی دیگوکسین را افزایش دهد.

قبل از شروع نیفدیپین، بیمار باید لیست کامل داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهد.

عوارض جانبی داروی نیفدیپین

مانند هر داروی دیگر، قرص نیفدیپین نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد:

• شایع: سردرد، گرگرفتگی، سرگیجه، تورم مچ پا (ادم)، و خستگی.
• کمتر شایع: تهوع، یبوست، تپش قلب، و افت فشار خون.
• نادر: واکنش‌های آلرژیک، درد عضلانی، یا مشکلات کبدی.

در صورت بروز علائم شدید مانند تنگی نفس یا تورم غیرعادی، بیمار باید فوراً به پزشک مراجعه کند.

شرایط نگهداری داروی نیفدیپین

برای حفظ کیفیت نیفدیپین، شرایط نگهداری زیر توصیه می‌شود:

• در دمای اتاق (۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود.
• دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت قرار گیرد (به‌ویژه فرم کوتاه‌اثر که به نور حساس است).
• دور از دسترس کودکان باشد.
• از نگهداری در یخچال یا فریزر خودداری شود، مگر اینکه برچسب دارو دستور خاصی داشته باشد.