بیماری سل چیست و چه علائمی دارد

بیماری سل یک بیماری عفونی است که بیشتر ریه ها را درگیر می کند، اما می تواند بر قسمت های بدن مانند ستون فقرات، مغز یا کلیه ها نیز تاثیر بگذارد. هر کس مبتلا شده است بیمار نمی شود. اگر مریض شدید، نیاز به درمان دارید.

عامل بیماری سل چیست؟

سل توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می شود. تمام موارد بیماری از طریق قطرات از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. هنگامی که فرد مبتلا به عفونت سرفه، عطسه یا صحبت می کند، قطرات ریز بزاق یا مخاط به هوا خارج می شود که می تواند توسط شخص دیگری استنشاق شود.

هنگامی که ذرات عفونی به آلوئول ها (ساختارهای کیسه مانند کوچک در فضاهای هوایی در ریه ها) می رسند، سلول دیگری به نام ماکروفاژ، باکتری سل را می بلعد.
سپس باکتری ها به سیستم لنفاوی منتقل شده و جریان خون و انتشار به سایر اندام ها رخ می دهد.
باکتری‌ها بیشتر در اندام‌هایی که فشار اکسیژن بالایی دارند، مانند لوب‌های بالایی ریه‌ها، کلیه‌ها، مغز استخوان و مننژها (پوشش‌های غشایی مانند مغز و نخاع) تکثیر می‌شوند.
وقتی باکتری باعث بیماری قابل تشخیص بالینی شود، شما مبتلا به بیماری سل هستید.
افرادی که باکتری را استنشاق کرده اند، اما این بیماری در آنها کنترل می شود، به عنوان عفونی شناخته می شوند. سیستم ایمنی بدن آنها ارگانیسم را در یک کانون التهابی به نام گرانولوم جدا کرده است. آنها هیچ علامتی ندارند، اغلب آزمایش پوستی برای این بیماری مثبت هستند، اما نمی توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند. به این عفونت سل نهفته یا LTBI می گویند.

مهمترین علائم بیماری سل چیست؟

افراد مبتلا به سل غیر فعال علائمی از خود نشان نمی دهند. با این حال، ممکن است تست واکنش پوستی آنها مثبت باشد.

افراد مبتلا به بیماری سل می توانند یکی از علائم زیر را نشان دهند:

سرفه (بیش از ۲ هفته طول بکشد)
درد در قفسه سینه یا تنگی نفس
سرفه خون یا خلط (مخاط)
خستگی یا ضعف
از دست دادن اشتها
کاهش وزن
لرز
تب
عرق شبانه

عوارض بیماری سل

اگر سل درمان نشود، می‌تواند سایر قسمت‌های بدن، فراتر از ریه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. کمردرد، آسیب مفاصل، و مشکلات کبدی یا کلیوی، و همچنین تورم غشاهای اطراف مغز می‌تواند منجر شود. به گفته کلینیک مایو، در نهایت، سل درمان نشده می تواند کشنده باشد.

در حالی که اکثر افراد می توانند داروها را در طول درمان به خوبی تحمل کنند، داروی سل می تواند منجر به برخی عوارض نیز شود. ممکن است برای کبد سخت باشد. پزشکان در معاینات منظم بر عملکرد کبد شما نظارت خواهند کرد تا مطمئن شوند که در خطر عوارض نیستید.

علائم زیر به عنوان عوارض جانبی جدی در نظر گرفته می شود و باید به پزشک خود گزارش شود :

از دست دادن اشتها
حالت تهوع یا استفراغ
زرد شدن پوست یا چشم (نشانه آسیب کبدی)
تبی که بیش از سه روز طول بکشد
خستگی
ادرار تیره رنگ
درد در ناحیه شکم
سوزن سوزن شدن در انگشتان دست یا پا
احساس خارش بدون علت شناخته شده
بثورات روی پوست
سرگیجه
ضعف عضلانی یا درد مفاصل
تغییرات در بینایی
تغییرات در شنوایی، مانند کم شنوایی یا صدای زنگ در گوش
بهبود رژیم غذایی، نوشیدن آب فراوان و ورزش منظم نیز می تواند به بهبودی بدن شما کمک کند و از وارد کردن فشار اضافی به کبد جلوگیری کند.

بیماری سل چگونه تشخیص داده می شود؟

دو نوع آزمایش غربالگری برای سل وجود دارد : آزمایش پوستی توبرکولین مانتو (TST) و آزمایش خون، به نام سنجش آزادسازی گاما اینترفرون (IGRA).

برای TST، یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مقدار کمی از ماده ای به نام مشتق پروتئین خالص (PPD) را در زیر پوست ساعد تزریق می کند. پس از ۲ تا ۳ روز، فرد باید به پزشک مراجعه کند تا محل تزریق را بررسی کند. اگر فرد مبتلا به عفونت سل باشد، یک توده قرمز رنگ ایجاد می شود.

برای IGRA، یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خون می گیرد و نمونه را به آزمایشگاه می فرستد.

آزمایش‌های بیشتر برای تعیین اینکه آیا عفونت فعال است یا ریه‌ها آلوده هستند عبارتند از :

آزمایش بر روی خلط و مایع ریه
اشعه ایکس
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT).

بیماری سل درمان دارد؟

امروزه پزشکان اکثر افراد مبتلا به سل را خارج از بیمارستان درمان می کنند. دوران رفتن به کوه برای استراحت طولانی مدت گذشته است. پزشکان به ندرت از جراحی استفاده می کنند.

پزشکان چندین داروی خاص را تجویز می کنند که باید به مدت شش تا نه ماه مصرف کنید.
درمان استاندارد برای بیماری سل فعال شامل یک رژیم شش ماهه است :
دو ماه با ریفاتر
چهار ماه ایزونیازید و ریفامپین

و اتامبوتول (Myambutol) یا استرپتومایسین اضافه می شود تا زمانی که حساسیت دارویی شما مشخص شود.
درمان آنقدر طول می کشد زیرا ارگانیسم های بیماری بسیار آهسته رشد می کنند و متأسفانه بسیار آهسته نیز می میرند.
پزشکان از داروهای متعددی برای کاهش احتمال ظهور ارگانیسم های مقاوم استفاده می کنند.
اغلب داروها بر اساس نتایج آزمایشگاهی تغییر یا انتخاب می شوند.
اگر پزشکان شک دارند که شما داروی خود را مصرف می کنید، ممکن است از شما بخواهند برای دریافت دوز به مطب مراجعه کنید. تجویز دوزها دو بار در هفته به اطمینان از انطباق کمک می کند.

شایع ترین علت شکست درمان، عدم رعایت رژیم پزشکی توسط افراد است. این ممکن است منجر به ظهور ارگانیسم های مقاوم به دارو شود. شما باید داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید، حتی اگر احساس بهتری دارید.

یکی دیگر از جنبه های مهم درمان سل سلامت عمومی است. این حوزه ای از سلامت جامعه است که درمان اجباری برای آن انجام می شود. در برخی موارد، بخش بهداشت محلی بر تجویز دارو برای کل دوره درمان نظارت خواهد کرد.

پزشکان احتمالاً با بستگان و دوستان شما تماس خواهند گرفت یا ردیابی خواهند کرد.
اقوام و دوستان شما ممکن است نیاز به انجام آزمایشات پوستی و اشعه ایکس قفسه سینه داشته باشند.

چگونه بفهمم که باید آزمایش سل بدهم؟

شما باید آزمایش غربالگری سل را در نظر بگیرید اگر:

شما مقیم یا کارمند در محیط‌های گروهی هستید که خطر آن بالا است (مانند زندان‌ها، آسایشگاه‌ها، مراکز پرستاری ماهر، پناهگاه‌ها و سایر امکانات مراقبت‌های بهداشتی).
شما در یک آزمایشگاه مایکوباکتریولوژی کار می کنید.
شما با فردی که شناخته شده یا مشکوک به بیماری سل است در تماس بوده اید.
مقاومت بدن شما در برابر بیماری به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن شما کم است.
در کشوری زندگی می کنید که بیماری سل در آن شیوع دارد.
شما داروهای غیرقانونی تزریق کرده اید.

سایر افرادی که در معرض خطر ابتلا هستند عبارتند از :

افرادی که دارای سیستم ایمنی نابالغ یا ضعیف هستند، مانند نوزادان و کودکان.
افراد مبتلا به بیماری کلیوی، دیابت یا سایر بیماری های مزمن (طولانی مدت).
افرادی که پیوند عضو دریافت کرده اند.
افرادی که تحت شیمی درمانی برای سرطان یا انواع دیگر درمان های اختلالات سیستم ایمنی هستند.

درمان سل چقدر طول می کشد؟

یک فرد می تواند سال ها به سل نهفته مبتلا شود، بدون اینکه علائمی داشته باشد یا بیمار شود. اما اگر باکتری تشخیص داده شود، یک دوره درمانی بیش از سه تا چهار ماه توصیه می شود.

درمان بیماری سل فعال می تواند شش تا نه ماه طول بکشد. بسیار مهم است که افراد مبتلا به بیماری سل دوره کامل دارو را دقیقاً همانطور که تجویز شده است تکمیل کنند. در غیر این صورت، بیماری می تواند بازگشت و مقاومت بیشتری نسبت به درمان داشته باشد

بیماری سل از چه راهی منتقل می شود؟

باکتری سل از طریق هوا از فردی به فرد دیگر پخش می شود. هنگامی که فرد مبتلا به بیماری سل ریه یا گلو سرفه می کند، صحبت می کند یا آواز می خواند، باکتری وارد هوا می شود. افراد نزدیک ممکن است در این باکتری ها تنفس کرده و آلوده شوند.

بیماری سل واگیر دار است؟

این بیماری تنفسی توسط باکتری هایی ایجاد می شود که از طریق قطرات میکروسکوپی منتشر شده در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که فردی مبتلا به نوع فعال و درمان نشده بیماری سل سرفه کند، صحبت کند، عطسه کند، تف کند، بخندد یا آواز بخواند. اگرچه سل مسری است، اما گرفتن آن آسان نیست.

آیا بیماری سل خطرناک است؟

این باکتری معمولاً به ریه ها حمله می کند، اما می تواند به هر قسمت از بدن مانند کلیه، ستون فقرات و مغز حمله کند. همه افراد آلوده به باکتری سل بیمار نمی شوند. در نتیجه، دو وضعیت مرتبط با سل وجود دارد :

عفونت نهفته سل (LTBI) و بیماری سل. اگر به درستی درمان نشود، بیماری سل می تواند کشنده باشد.

منبع : my.clevelandclinic