تعویض مفصل زانو (Total Knee Replacement – TKR) یک روش جراحی پیشرفته برای بازسازی و جایگزینی سطوح آسیب‌دیده مفصل زانو با پروتز مصنوعی است. این جراحی اغلب برای بیمارانی انجام میشود که به دلیل آرتروز پیشرفته، آسیب‌دیدگی یا اختلالات مفصلی دیگر از درد شدید و کاهش عملکرد زانو رنج می‌برند. هدف این مقاله، ارائه یک بررسی جامع درباره دلایل، فرآیند، مزایا و عوارض احتمالی جراحی تعویض مفصل زانو است و همچنین درباره درد تعویض مفصل زانو هم میخوانیم.
دلایل نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو
این جراحی معمولاً در موارد زیر انجام میشود:
- آرتروز پیشرفته: شامل استئوآرتریت (آرتروز سایشی)، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پس از آسیب.
- آسیب‌های شدید زانو: شکستگی‌ها یا آسیب‌هایی که منجر به تخریب مفصل شده‌اند.
- درد مزمن: دردی که با درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی یا تزریق‌ها کنترل نمی‌شود.
- کاهش عملکرد: ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها.
همچنین بخوانید: بهترین جراح زانو
آناتومی زانو و تأثیر جراحی
مفصل زانو از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- استخوان ران (فمور): قسمت بالایی مفصل.
- استخوان ساق پا (تیبیا): قسمت پایینی مفصل.
- کشکک زانو (پاتلا): استخوان کوچک جلوی زانو.
در جراحی تعویض مفصل زانو، قسمت‌های آسیب‌دیده این ساختارها با اجزای مصنوعی جایگزین می‌شوند. پروتزها معمولاً از فلز، پلاستیک یا سرامیک ساخته می‌شوند و عملکردی شبیه به مفصل طبیعی دارند.
فرآیند جراحی
- آمادگی قبل از جراحی:
- معاینات پزشکی: شامل آزمایش خون، تصویربرداری (مانند X-ray یا MRI) و بررسی سابقه پزشکی.
- آمادگی بیمار: کاهش وزن در صورت نیاز، قطع مصرف داروهای خاص و بهبود وضعیت جسمانی.
- عمل جراحی:
- بیهوشی: معمولاً از بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی استفاده میشود.
- برش: جراح برشی در جلوی زانو ایجاد می‌کند.
- حذف قسمت‌های آسیب‌دیده: استخوان‌ها و غضروف‌های تخریب‌شده برداشته می‌شوند.
- قرار دادن پروتز: قطعات مصنوعی در جای مناسب قرار داده شده و تثبیت می‌شوند.
- بستن برش: بافت‌ها و پوست بخیه زده می‌شوند.
- دوره نقاهت: بیمار معمولاً ظرف ۱ تا ۲ روز بعد از جراحی قادر به حرکت اولیه است و فیزیوتراپی برای بازگشت به عملکرد طبیعی آغاز میشود.
مزایای جراحی تعویض مفصل زانو
- کاهش درد: یکی از مهم‌ترین نتایج این جراحی، کاهش درد مزمن است.
- بهبود عملکرد: بیمار قادر خواهد بود فعالیت‌های روزمره را با راحتی بیشتری انجام دهد.
- افزایش کیفیت زندگی: کاهش محدودیت‌های حرکتی و بهبود روحیه بیمار.
- طول عمر پروتز: بیشتر پروتزها ۱۵ تا ۲۰ سال دوام دارند، با پیشرفت فناوری، این زمان افزایش می‌یابد.
پیشنهاد میشود بخوانید: جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
عوارض احتمالی
مانند هر جراحی دیگری، تعویض مفصل زانو نیز می‌تواند عوارضی داشته باشد، از جمله:
- عفونت: احتمال عفونت در محل جراحی.
- لخته خون: تشکیل لخته خون در پاها (ترومبوز وریدی).
- سفتی یا محدودیت حرکتی: ممکن است مفصل به اندازه کافی انعطاف‌پذیر نشود.
- فرسایش پروتز: در طول زمان، ممکن است پروتز دچار فرسایش شود و نیاز به تعویض مجدد داشته باشد.
- واکنش آلرژیک: نادر، اما ممکن است بدن به مواد پروتز واکنش نشان دهد.
مراقبت‌های پس از جراحی
- فیزیوتراپی: برنامه‌های فیزیوتراپی برای بازسازی قدرت و انعطاف‌پذیری زانو ضروری است.
- پیشگیری از عفونت: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها طبق دستور پزشک.
- مدیریت درد: استفاده از مسکن‌ها و تکنیک‌های تسکین درد.
- تمرینات خانگی: تمرینات توصیه‌شده توسط فیزیوتراپیست باید به‌طور منظم انجام شوند.
- کنترل وزن: کاهش فشار روی مفصل مصنوعی با حفظ وزن مناسب.
همچنین بخوانید: عوارض احتمالی جراحی تعویض مفصل زانو
مقایسه با روش‌های جایگزین
روش‌های غیرجراحی مانند تزریق استروئید، فیزیوتراپی یا داروها در مراحل اولیه بیماری مفید هستند. اما برای بیمارانی که آسیب‌های شدید دارند، جراحی تعویض مفصل معمولاً بهترین گزینه است. روش‌های جدید مانند استفاده از ربات‌ها یا تکنیک‌های حداقل تهاجمی (Minimally Invasive Surgery) نیز در حال توسعه هستند و می‌توانند دقت و نتایج بهتری ارائه دهند.
نتیجه‌گیری
جراحی تعویض مفصل زانو یک روش ایمن و مؤثر برای بهبود درد و عملکرد زانو در بیمارانی است که از آرتروز پیشرفته یا آسیب‌های شدید رنج می‌برند. تصمیم‌گیری برای این جراحی باید با مشورت پزشک متخصص و در نظر گرفتن شرایط جسمانی، سبک زندگی و نیازهای بیمار انجام شود. با پیشرفت فناوری، این روش به یکی از موفق‌ترین جراحی‌های ارتوپدی تبدیل شده است.
منبع: دکتر حمیدرضا یزدی
